Αλήθειες και φήμες για τα parabens

Τετάρτη, 12 Απριλίου 2017 Λένα Ιωαννίδου	EXPERT'S CORNER

"Αν δεν υπήρχαν τα συντηρητικά, τα προϊόντα ομορφιάς θα κρατούσαν όσο περίπου και τα φρέσκα προϊόντα μαναβικής που αγοράζουμε από το σούπερ μάρκετ» έχει πει ένας διάσημος δερματολόγος- ερευνητής στο Νοσοκομείο Mount Sinai της Νέας Υόρκης.

Κι όμως, τα parabens , τα διασημότερα εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, συντηρητικά, αντιμετωπίζονται τα τελευταία χρόνια -όπως και κάθε τι χημικό- με καχυποψία η οποία, σε αρκετές περιπτώσεις αγγίζει τα όρια της παράνοιας. Πόσο βαθιά διεισδύουν στο δέρμα; μήπως συσσωρεύονται στον οργανισμό; μήπως είναι καρκινογόνα; Τα ερωτήματα πολλά και η ανησυχία μεγάλη. Η βιομηχανία της ομορφιάς, έσπευσε σε πολλές περιπτώσεις να τα απομακρύνει… καλού-κακού, παρόλο που η χρήση τους δεν απαγορεύτηκε ποτέ. Η ένδειξη paraben-free που βλέπουμε ολοένα και πιο συχνά στις φόρμουλες των καλλυντικών, φυτικών και μη, λειτουργεί καθησυχαστικά και αποτελεί πλέον καθοριστικό κριτήριο για την επιλογή τους . Εμείς σήμερα θα προσπαθήσουμε να φτιάξουμε το … προφίλ των parabens, για να τα γνωρίσετε καλύτερα πριν αποφασίσετε για την «ενοχή» τους.

Η ταυτότητά τους: Οι Ρ-υδροξυβενζοϊκές ενώσεις, γνωστές ως Parabens ή παραβένες, είναι μια οικογένεια συντηρητικών, τα οποία χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της ανάπτυξης μικροβίων σε καλλυντικά που έχουν βάση τους το νερό, όπως επίσης, σε φαρμακευτικά προϊόντα και τρόφιμα. Συγκεκριμένα, είναι εστέρες του παρα-υδροξυβενζοϊκού οξέος, μιας χημικής ουσίας που απαντάται στη φύση, σε πολλά φυτά και φρούτα. Τα πιο γνωστά parabens είναι το methylparaben (Ε218), το propylparaben (Ε216), το ethylparaben (Ε214) και το butylparaben (E209). Συχνά χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό γιατί το καθένα από αυτά είναι πιο αποτελεσματικό σε διαφορετικές συνθήκες και σε διαφορετικά μικρόβια.

Η ιστορία τους: Τα Parabens αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 1920 και από τη δεκαετία του 50 χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα -σε ποσοστό πάνω από 85%- , για προστατέψουν και να παρατείνουν τη ζωή των καλλυντικών μας. Τα parabens είναι -ή μάλλον ήταν – δημοφιλή, γιατί έχουν χαμηλό κόστος, είναι αποτελεσματικά σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις, για μια μεγάλη γκάμα μικροοργανισμών και, το σημαντικότερο, έχουν πίσω τους ένα ιστορικό ασφαλούς χρήσης 100 σχεδόν χρόνων- με εξαίρεση λιγοστές περιπτώσεις αλλεργίας στην επαφή τους με τραυματισμένο δέρμα.

Η «διαμονή» τους στο σώμα μας: Οι απειροελάχιστες ποσότητες parabens που διαπερνούν την επιδερμίδα, μεταβολίζονται με τη βοήθεια ενζύμων και αποβάλλονται έπειτα από 72 ώρες, δια της φυσικής οδού. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα parabens συσσωρεύονται στο σώμα.

Η… δαιμονοποίησή τους: Τα τελευταία 15 περίπου χρόνια, τα parabens βρέθηκαν ξαφνικά «εν μέσω διασταυρούμενων επιστημονικών πυρών» ! Η αρχή έγινε νωρίτερα, το 1998 όταν σύμφωνα με μια μελέτη των Routledge et al., σε ποντίκια, βρέθηκε ότι οι ουσίες αυτές εκδηλώνουν παρόµοιες ιδιότητες και δράση µε εκείνες των οιστρογόνων και πως η υπερβολική έκθεση σε parabens ενδέχεται να συνδέεται με περιπτώσεις καρκίνου του μαστού και διαταραχές στο αναπαραγωγικό σύστημα. Το 2004 , η ανακοίνωση της Βρετανίδας ερευνήτριας Philippa Darbre Ph.D. ότι είχε εντοπίσει parabens σε 20 διαφορετικές περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, πυροδότησε τις αντιδράσεις ακτιβιστικών οργανώσεων για την ασφάλεια των καλλυντικών, όπως η Environmental Working Group (EWG) και η Campaign for Safe Cosmetics, οι οποίες ξεκίνησαν δυναμικές καμπάνιες για την απαγόρευση των parabens. Η εκστρατεία «έπιασε τόπο». Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλές εταιρείες καλλυντικών, για να καθησυχάσουν το καταναλωτικό κοινό, άρχισαν η μια μετά την άλλη, να αντικαθιστούν –και να το διαφημίζουν φυσικά- τα parabens από τις φόρμουλες των προϊόντων τους, με άλλα πιο «αθώα» συντηρητικά.

Η υπερασπιστές τους: Μπορεί εκ πρώτης όψεως οι μελέτες αυτές να είναι ανησυχητικές κι εμείς να έχουμε πλέον αποφασίσει ότι ένα προϊόν που δεν περιέχει parabens είναι πιο ασφαλές για την υγεία μας , οι ειδήμονες όμως δεν έχουν ακόμα πειστεί -ανάμεσά τους , ο FDA και η Επιστημονική Επιτροπή της Ε.Ε (Scientific Committee on Consumer Safety, SCCS ) . Υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική αιτιολόγηση και πως οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί δεν μπορούν να δώσουν αξιόπιστα αποτελέσματα , αφού οι περισσότερες έχουν διεξαχθεί in vitro (σε καλλιέργειες κυττάρων), ή in vivo αλλά σε πειραματόζωα, όχι σε πολύπλοκους βιολογικά οργανισμούς όπως είναι ο άνθρωπος. Επιπλέον τονίζουν ότι, στις μελέτες με πειραματόζωα χορηγήθηκαν πολύ υψηλές δόσεις parabens και μάλιστα σε ενέσιμη μορφή, επομένως, αν σκεφτούμε τις απειροελάχιστες συγκεντρώσεις parabens που περιέχουν τα καλλυντικά και κυρίως, τον τρόπο εφαρμογής τους στην επιδερμίδα-σίγουρα όχι με ένεση!- οποιαδήποτε σύγκριση είναι μάλλον παρακινδυνευμένη.

Οι υπερασπιστές των parabens επισημαίνουν ότι στη φύση και στην καθημερινότητά μας συναντούμε πολύ πιο ισχυρά χημικά που μιμούνται τη δράση των οιστρογόνων. Για παράδειγμα , η αιθινυλοιστραδιόλη, ένα οιστρογόνο που βρίσκεται σε πολλά αντισυλληπτικά – και όντως συνδέεται με μια μικρή αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου- είναι 2.000.000 φορές πιο ισχυρό από το butylparaben, που βρίσκουμε σε ένα κοινό καλλυντικό!

Όσο για τις μελέτες που… «άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου», παρατηρούν: Στη μελέτη Routledge του 1998 , η οιστρογονική δράση των parabens που δοκιμάστηκαν in vitro (σε καλλιέργειες κυττάρων μυκήτων) και in vivo (σε ποντίκια) ήταν από 10.000 έως και 2.500.000 φορές πιο ασθενής από τη δράση της οιστραδιόλης, της φυσικής γυναικείας ορμόνης . Αντίστοιχα, στη δεύτερη μελέτη, του 2004 -που προκάλεσε και τη μεγαλύτερη αναστάτωση- οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι αν είχε γίνει σύγκριση μεταξύ υγιών ιστών και ιστών μαστού με καρκινικούς όγκους και βρίσκονταν στους δεύτερους υψηλότερα επίπεδα parabens τότε μόνο θα μπορούσε να συνδεθεί η παρουσία τους με τον καρκίνο. Η ίδια η ερευνητική ομάδα, μετά την κριτική που δέχτηκε, δήλωσε λίγους μήνες αργότερα ότι "ποτέ δεν ισχυρίστηκαν ότι η παρουσία parabens προκάλεσε τον καρκίνο του μαστού” . Όμως «ζημιά» είχε γίνει. Τα parabens αντιμετωπίζονταν ήδη με καχυποψία…

Τι λέει η Ευρώπη: Σύμφωνα με την Επιστημονική Επιτροπή Ασφάλειας Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης , επιτρέπεται η χρήση parabens στα καλλυντικά, σε ποσοστά που κυμαίνονται από 0,19% (propylparaben και butylparaben) και 0,4% (methylparaben και ethylparaben) , έως και 0,8% για όλα τα υπόλοιπα είδη. Τονίζει ωστόσο ότι η έρευνα πρέπει να συνεχιστεί έτσι ώστε να συγκεντρωθούν περισσότερα επιστημονικά στοιχεία σχετικά µε τον ενδεχόμενο κίνδυνο από τη συστηματική έκθεση του ανθρώπινου οργανισµού στα parabens .

Paraben- free λοιπόν. Και μετά τι;

Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι όλες οι κατηγορίες που βαρύνουν τα parabens είναι υπερβολικές ή αστήρικτες, ο φόβος υπάρχει πάντα , επομένως είναι λογικό να προσπαθούμε να τα αποφύγουμε. Ένα καλλυντικό απαλλαγμένο από συντηρητικά θα ήταν βεβαίως η ιδανική λύση, μόνο που είναι ελάχιστες οι συνθέσεις μπορούν να διατηρηθούν αναλλοίωτες, χωρίς αυτά. Από τη στιγμή που μια κρέμα έρχεται σε επαφή με τον αέρα, τα βακτήρια, οι μύκητες και οι μικροοργανισμοί καραδοκούν, απειλώντας την υγεία της επιδερμίδας μας. Η αμέσως καλύτερη εναλλακτική είναι τα paraben free. Κι αυτά όμως, έχουν τα δικά τους μειονεκτήματα.

Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, ενώ τα parabens συνοδεύονται από πολυάριθμες μελέτες, τα νέα συνθετικά συντηρητικά που καλούνται να τα αντικαταστήσουν δεν έχουν μελετηθεί αρκετά ούτε έχουν δοκιμαστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα έτσι ώστε να γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι μακροπρόθεσμα δεν θα απειλήσουν την υγεία μας. Ένα ακόμα στοιχείο που προβληματίζει τους ειδικούς, είναι η αποτελεσματικότητά τους. Τα parabens, όπως ήδη είπαμε, «κάνουν δουλειά» σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις, κάτι που δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό, για τα νέα συντηρητικά .

Υπάρχουν βέβαια και τα φυσικά συντηρητικά, για παράδειγμα τα αιθέρια έλαια. Δεν είναι όμως το ίδιο αποτελεσματικά με τα συνθετικά, δεν ταιριάζουν με όλες τις φόρμουλες, επιπλέον δε , υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ερεθισμού της επιδερμίδας ή και αλλεργικών αντιδράσεων.

Η βιομηχανία καλλυντικών πάντως , συνεχίζει εντατικά τις έρευνές της, για την παραγωγή νέων, πιο αποτελεσµατικών και πιο ασφαλών συντηρητικών. Με τη βοήθεια της «πράσινης χημείας», αναζητά φυσικές ουσίες με ισχυρές αντιμικροβιακές ιδιότητες, που θα προστατεύουν απόλυτα τις συνθέσεις των προϊόντων τους, χωρίς να αλληλεπιδρούν µε τον ανθρώπινο οργανισµό . Αναμένουμε λοιπόν…

Είναι γεγονός ότι κάποιες γυναίκες μεγαλώνουν πιο όμορφα από κάποιες άλλες. Γιατί; Διότι από καθαρή...  

Η υψηλή περιεκτικότητά της σε δραστικά συστατικά είναι η προφανής απάντηση. Όμως τα πράγματα δεν...  

Εδώ και αρκετά χρόνια, η βιομηχανία καλλυντικών, θέλοντας να συμβαδίσει με το πανίσχυρο πλέον trend του...  

«Διεισδύει σε βάθος, δρα στην καρδιά των κυττάρων…». Όλες έχουμε κάποια στιγμή αναρωτηθεί τι ακριβώς...  

Το πέρασμα στην ωριμότητα που σηματοδοτεί η δεκαετία των 50 συνοδεύεται από μία σειρά έντονων αλλαγών...  

Γιατί μιλούν όλοι για το μικροβίωμα; Τι γυρεύουν τα προβιοτικά στα καλλυντικά μας; Και γιατί η βιολογική...  

Αν οι εντυπωσιακές «λέξεις-κλειδιά» στην ετικέτα μιας καλλυντικής κρέμας ήταν η μόνη σας πηγή ενημέρωσης...