 |
 |
Κυριακή, 8 Φεβρουαρίου 2015
Λένα Ιωαννίδου
|
|
|
|
|
|
Δίνουν το παρών στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. "Συχνάζουν" στα γυμναστήρια, κι όταν τις στερούμαστε, οι δυνάμεις μας πολύ γρήγορα μας εγκαταλείπουν. Υπάρχουν όμως και οι άγνωστες πρωτεΐνες, αυτές που κρατούν όλα τα μυστικά για την ομορφιά της επιδερμίδας.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο διαπρεπής Σουηδός χημικός Γιονς Γιάκομπ Μπερτσέλιους, αναζητώντας ένα όρο που να περιγράφει με ακρίβεια την οργανική ουσία που μελετούσε, «ανακάλυψε» το ελληνιστικό επίθετο πρωτέιος- σημαίνει πρώτης ποιότητας, πρωταρχικής σημασίας- και έπλασε τη λέξη πρωτεΐνη. Πράγματι, η επιστημονική γνώση που αποκτήθηκε από τότε, επιβεβαίωσε τον πρωταρχικό ρόλο που παίζουν οι πρωτεΐνες στην οργάνωση και τις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού. Στις μέρες μας, η πρωτεομική, η μελέτη δηλαδή της έκφρασης των γονιδίων μέσω των πρωτεϊνών , αποτελεί ένα ξεχωριστό κλάδο της γενετικής ο οποίος υπόσχεται μεταξύ άλλων, να μας αποκαλύψει σταδιακά τα μυστικά της υγιούς, νεανικής επιδερμίδας.
Στο μικροσκόπιο
Οι πρωτεΐνες είναι σημαντικές ουσίες που παράγουν τα κύτταρα του δέρματος, όπως άλλωστε και κάθε κύτταρο του οργανισμού. Φανταστείτε μια σειρά από περίπλοκες, τρισδιάστατες αλυσίδες, με κρίκους φτιαγμένους από αμινοξέα- οι απλές πρωτεΐνες- και από μεταλλικά ιόντα, λιπίδια ή σάκχαρα-οι σύνθετες. Οι πρωτεΐνες αποτελούν δομικό συστατικό των κυττάρων, επηρεάζουν τον μεταβολισμό τους, καταλύουν βιοχημικές αντιδράσεις και, το σπουδαιότερο, ρυθμίζουν τη «ροή» των γενετικών πληροφοριών που βρίσκονται κωδικοποιημένες στο DNA. Η σύνθεση 120.000 πρωτεϊνών αποτελεί σύμφωνα με τους βιολόγους, «έκφραση» 30.000 γονιδίων, από τα οποία, περίπου 4.000 είναι υπεύθυνα για τις λειτουργίες του δέρματος.
2 διάσημες πρωτεΐνες
Το δέρμα μας αποτελείται κατά 25% από πρωτεΐνες . Ανάμεσα σε μια τεράστια ποικιλία πρωτεϊνικών δομών, δύο είναι αυτές που ξεχωρίζουν. Το κολλαγόνο και η ελαστίνη. Οι ίνες κολλαγόνου με την τεράστια αντοχή τους χαρίζουν σφριγηλότητα και δύναμη στο δέρμα. Η αποδόμησή τους με το πέρασμα του χρόνου είναι η βασική αιτία για την δημιουργία ρυτίδων. Η ελαστίνη με τη σειρά της ευθύνεται για την ελαστικότητα, την αντοχή και την ικανότητα του δέρματος να ανακτά το αρχικό του σχήμα μετά από παραμόρφωση. Η μειωμένη παραγωγή της οδηγεί σε χαλάρωση των ιστών της επιδερμίδας. Πρωτεΐνη όμως είναι και η κερατίνη, η ουσία η οποία σχηματίζει τα μαλλιά, τα νύχια και «γεμίζει» τα κερατινοκύτταρα σχηματίζοντας την πιο ανθεκτική ασπίδα προστασίας του δέρματος. Τέλος, οι αυξητικοί παράγοντες για τους οποίους γίνεται πολύς λόγος τελευταία, δεν είναι άλλο από πρωτεΐνες, με στρατηγικό ρόλο- συντονίζουν την λειτουργία των κυττάρων διευκολύνοντας την επικοινωνία και την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ τους.
Το μέλλον είναι εδώ...
Η σύγχρονη βιολογική έρευνα, ιδιαίτερα μετά την χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος το 2001, ανακαλύπτει σταδιακά, την ύπαρξη και τον λειτουργικό ρόλο χιλιάδων, άγνωστων μέχρι πρόσφατα πρωτεϊνών. Πρωτεΐνες –δείκτες νεανικότητας του δέρματος, πρωτεΐνες –αγγελιαφόροι που διευκολύνουν την επικοινωνία ανάμεσα στις στιβάδες της επιδερμίδας, πρωτεΐνες-αγκίστρια που διασφαλίζουν τη συνοχή μεταξύ των κυττάρων και πρωτεΐνες -φύλακες που ελέγχουν την ομαλή παραγωγή νέων επιδερμικών κυττάρων από τα βλαστοκύτταρα. Η σύνθεσή τους αποτελεί απόδειξη της δραστηριότητας των γονιδίων. Με το πέρασμα του χρόνου ωστόσο, τα γονίδια "τεμπελιάζουν" και η παραγωγή πρωτεϊνών δεν είναι επαρκής -για παράδειγμα, το κολλαγόνο μειώνεται κατά 1% κάθε χρόνο- ή αντίθετα, είναι υπερβολική. Οι μηχανισμοί προστασίας τους ατονούν και η αποτελεσματικότητά τους περιορίζεται - ιδίως όταν το δέρμα δέχεται ταυτόχρονα επιθέσεις από εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες (ηλιακή ακτινοβολία, ελεύθερες ρίζες, στρες). Η ελάττωση και η φθορά των πρωτεϊνών ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την απώλεια υγρασίας και λάμψης από την επιδερμίδα, την συσσώρευση τοξινών, την επιβράδυνση του ρυθμού ανανέωσης των κυττάρων, την αλλοίωση των ιστών και τελικά για τη χαλάρωση και τον σχηματισμό ρυτίδων.
Πώς όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη μείωση ή τη φθορά που υφίστανται οι πρωτεΐνες του δέρματος όσο μεγαλώνουμε; Την απάντηση έχει δώσει η κοσμητολογία, ενσωματώνοντας σε καλλυντικές φόρμουλες πρωτεΐνες φυτικής, ζωικής ή βιοτεχνολογικής προέλευσης, οι οποίες αναπληρώνουν τις φυσικές πρωτεΐνες ή μιμούνται τη δράση τους και ενεργά συστατικά τα οποία προστατεύουν την δομή των πρωτεϊνών της επιδερμίδας-π.χ. το κολλαγόνο και την ελαστίνη- από την αλλοίωση και τη φθορά. Τα τελευταία χρόνια, η αξιοποίηση των ευρημάτων της γονιδιωματικής και της πρωτεομικής οδήγησε, σε μια νέα γενιά αντιγηραντικών συνθέσεων με συστατικά τα οποία μπορούν να διεγείρουν τις πρωτεΐνες- «εκφραστές» των γονιδίων που προσδίδουν στην επιδερμίδα τα νεανικά της χαρακτηριστικά, να επαναδραστηριοποιούν τις πρωτεΐνες- «αγγελιαφόρους» μηνυμάτων ανάμεσα στα κύτταρα αλλά και να βοηθούν την επιδερμίδα να απαλλαγεί από τις οξειδωμένες, άρα, επικίνδυνες πρωτεΐνες.
|
