Οι «πρωταγωνιστές» της γήρανσης

Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου 2016 Λένα Ιωαννίδου	EXPERT'S CORNER

Συνήθως, αντιλαμβανόμαστε το δέρμα σαν ένα τεράστιο περιτύλιγμα του σώματός μας. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι ένα ζωντανό όργανο -το μεγαλύτερο του οργανισμού- πολυλειτουργικό, καθρέφτης της υγείας μας και αξιόπιστος «κυματοθραύστης» των εξωτερικών επιθέσεων που δεχόμαστε. Η κερατίνη στιβάδα, το ανώτερο στρώμα της επιδερμίδας, αποτελείται από κύτταρα τοποθετημένα σε πολλαπλή συμπαγή διάταξη. Το αόρατο υδρολιπιδικό στρώμα ανάμεσα στα κερατινοκύτταρα , αποτελείται από νερό και λιπίδια (κεραμίδια, ελεύθερα λιπαρά οξέα κ.λπ.) και εξασφαλίζει τη «συγκόλλησή» τους, εμποδίζει την εξάτμιση της υγρασίας και διατηρεί την πλαστικότητα της επιδερμίδας. Προστατευτικό, επίσης, ρόλο έχει ο Φυσικός Ενυδατικός Παράγοντας (NMF), ένα σύνολο υγροσκοπικών συστατικών της κερατίνης στιβάδας (αμινοξέα, σάκχαρα, ουρία κ.λπ.), που «παγιδεύουν» το νερό και διατηρούν την επιδερμίδα απαλή και ενυδατωμένη. Η φυσιολογική διαδικασία ανανέωσης των κυττάρων γίνεται κάθε 3-4 εβδομάδες. Τόσο περίπου διαρκεί η πορεία των κυττάρων, από τη στιγμή της γέννησής τους στις βαθύτερες στιβάδες της επιδερμίδας μέχρι να φτάσουν στην επιφάνεια και, σπρωγμένα από νεότερα κύτταρα, να αποβληθούν. Η λειτουργία αυτή, αν και δεν σταματά ποτέ, κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν ο οργανισμός αναπαύεται, γίνεται με πιο γρήγορους ρυθμούς. Κάτω από τις στιβάδες της επιδερμίδας βρίσκεται το χόριο ή κυρίως δέρμα, ένας συνεκτικός ιστός ο οποίος αποτελείται από αιμοφόρα αγγεία, σμηγματογόνους αδένες κ.λπ. Τα κύτταρά του ονομάζονται ινοβλάστες και παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη. Το τμήμα αυτό είναι και το πιο ευάλωτο στη διαδικασία της γήρανσης.

Τα... ελατήρια της επιδερμίδας: Το κολλαγόνο και η ελαστίνη, οι δύο αυτές σημαντικές πρωτεΐνες, που παράγονται από τους ινοβλάστες και βρίσκονται στο χόριο, χρησιμεύουν σε ό,τι και τα ελατήρια ενός στρώματος. Είναι μικρές ελικοειδείς ίνες, πλούσιες σε αμινοξέα, που προσφέρουν στήριξη και ελαστικότητα στο δέρμα. Η σταδιακή μείωση της παραγωγής, η φθορά και, τελικά, ο εκφυλισμός των δύο αυτών πολύτιμων πρωτεϊνών -λόγω ενδογενών αλλά, κυρίως, εξωγενών παραγόντων- οδηγεί στην απώλεια της ελαστικότητας και της σφριγηλότητας της επιδερμίδας. Έχει υπολογιστεί πως το πάχος της επιδερμίδας, εξαιτίας του εκφυλισμού της ελαστίνης και του κολλαγόνου, μειώνεται κατά 6% κάθε δέκα χρόνια, χωρίς να υπολογιστεί το γεγονός ότι η εμμηνόπαυση, λόγω της ελάττωσης των οιστρογόνων στο γυναικείο οργανισμό, επιταχύνει σημαντικά τη μείωση αυτή.

Η... εργατική τάξη των κυττάρων: Τα ένζυμα, οι εργάτες της ζωής όπως χαρακτηρίζονται, έχουν πρωτεϊνική σύσταση και βρίσκονται σαν καταλύτες στα μεσοκυττάρια διαστήματα, κοντά σε κάθε ζωντανό κύτταρο, επιφορτισμένα με πολλαπλές ευθύνες, όπως να προστατεύουν τα κύτταρα από εξωτερικές επιθέσεις. Ο ρόλος των περισσότερων είναι θετικός, αλλά όχι όλων. Με το πέρασμα του χρόνου, ο αριθμός των «καλών» ενζύμων μειώνεται και το έργο τους δεν ολοκληρώνεται. Τότε μια σειρά παραγόντων αφυπνίζει τα «κακά» ένζυμα, όπως για παράδειγμα τα επιθετικά ένζυμα ελαστάση και κολλαγενάση, τα οποία ευθύνονται για τον εκφυλισμό της ελαστίνης και του κολλαγόνου.

Αγωγός ζωτικότητας: Η μικροκυκλοφορία, δηλαδή το δίκτυο των μικροσκοπικών τριχοειδών αγγείων που διατρέχει κάθε εκατοστό του δέρματός μας, μεταφέρει θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο στους ιστούς, ρυθμίζει τη θερμοκρασία, τονώνει. Όμως, ορμονικές διαταραχές, το στρες, η μόλυνση, η ηλιακή ακτινοβολία, η μη ισορροπημένη διατροφή, το κάπνισμα καταστρέφουν την ελαστικότητα των αγγείων, μπλοκάρουν τα τοιχώματα τους, τα κάνουν εύθραυστα και δυσχεραίνουν τη ροή της μικροκυκλοφορίας, με αποτέλεσμα η επιδερμίδα να ασφυκτιά και να χάνει τη ζωντάνια, το χρώμα και την καλή της όψη. Καθώς μάλιστα, με το πέρασμα του χρόνου, το πάχος της επιδερμίδας μειώνεται, τα μικρά αυτά αγγεία αρχίζουν να γίνονται ορατά στην επιφάνεια της επιδερμίδας (τηλεαγγειεκτασίες).

Όσα φέρνει ο χρόνος

Στην ηλικία των 20 χρόνων η ανανέωση των κυττάρων γίνεται με ταχείς ρυθμούς, κάθε «γρανάζι» του δέρματος λειτουργεί με ακρίβεια ρολογιού και η νεανική επιδερμίδα -που τροφοδοτείται σταθερά με λιπίδια και την απαραίτητη υγρασία- έχει όψη λαμπερή και σφριγηλή. Στα 30, τα κύτταρα αρχίζουν να... καθυστερούν. Η ανανέωσή τους ακολουθεί πιο αργούς ρυθμούς και η επιδερμίδα γίνεται θαμπή και άτονη, λόγω της συσσώρευσης νεκρών κυττάρων στην επιφάνειά της. Το υδρολιπιδικό φιλμ της επιδερμίδας δεν συγκρατεί ικανοποιητικά την απαραίτητη υγρασία και η ανισορροπία αυτή οδηγεί στην αφυδάτωση και στο σχηματισμό των πρώτων ρυτίδων. Δέκα χρόνια αργότερα, η κυτταρική ανανέωση είναι ακόμα πιο αργή, ενώ γύρω στα 50 η παραγωγή νέων κυττάρων έχει πλέον περιοριστεί στο 50%. Η εμμηνόπαυση με τη μείωση των οιστρογόνων, έχει αντίκτυπο και στην εμφάνιση της επιδερμίδας . Τη χαρακτηρίζει η ξηρότητα, η θαμπάδα και οι δυσχρωμίες ενώ βαθύτερα, οι αλλαγές είναι ακόμα πιο έντονες. Η ομαλή παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης εξαρτάται άμεσα από το επίπεδο των οιστρογόνων στον οργανισμό. Με τη μείωση των επιπέδων της οιστραδιόλης στο αίμα, μειώνεται η σύνθεση ινοβλαστών, αλλά και άλλων πολύτιμων συστατικών, όπως το υαλουρονικό οξύ, το οποίο δεσμεύει την απαραίτητη υγρασία για την επιδερμίδα. Η αποδυνάμωση τέλος , των ανοσοκυττάρων του Λάνγκερανς, δηλαδή του αμυντικού συστήματος της επιδερμίδας , την αφήνει έκθετη στις εξωγενείς επιθέσεις .

Όσα φέρνει το περιβάλλον

«Η φροντίδα της επιδερμίδας θα έπρεπε φυσιολογικά να ξεκινά από την ηλικία των 6 μηνών! Μην ξεχνάτε ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα στη Γη που γεννιέται γυμνό» είχε πει κάποτε ο διάσημος δερματολόγος Albert Klingman. Η γήρανση της επιδερμίδας είναι οπωσδήποτε μια βιολογική διαδικασία, γενετικά προκαθορισμένη και, κυρίως, μη ελεγχόμενη. Όμως για το 90% σχεδόν των ρυτίδων στην επιδερμίδα ευθύνονται περιβαλλοντικοί παράγοντες και, πάνω απ’ όλα, η ηλιακή ακτινοβολία. Η φωτογήρανση -οι αλλοιώσεις, δηλαδή, που προκαλούνται από τη μακροχρόνια έκθεση της επιδερμίδας στον ήλιο αλλά και το φως της ημέρας- είναι η σημαντικότερη αιτία πρόωρης γήρανσης. Είναι πλέον γνωστό ότι οι υπεριώδεις ακτίνες προξενούν ανεπανόρθωτες βλάβες στο DNA, στην καρδιά, δηλαδή των κυττάρων, με την παραγωγή ελεύθερων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες είναι ελεύθερα μόρια οξυγόνου, τα οποία -με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας και της χημικής μόλυνσης του περιβάλλοντος- σχηματίζουν δραστικές και επικίνδυνες ενώσεις οξυγόνου εάν έρθουν σε επαφή με τα συστατικά των κυττάρων. Η παρουσία τους στο δέρμα σημαίνει εκφυλισμό του κολλαγόνου ή οξείδωση συστατικών όπως τα λιπίδια και οδηγεί σταδιακά στη γήρανση της επιδερμίδας. Ο αμυντικός μηχανισμός βέβαια των κυττάρων ενεργοποιεί δεσμευτές των ελευθέρων ριζών- όπως το ένζυμο καταλάση- και τις εξουδετερώνει. Το παράδοξο όμως είναι ότι οι ίδιες οι ελεύθερες ρίζες είναι ικανές να καταστρέψουν ακόμα και τους δεσμευτές τους, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν με το πέρασμα του χρόνου η άμυνα των κυττάρων δεν είναι το ίδιο αποτελεσματική.

2014-07-20 Πότε αρχίζει η αντιγήρανση;

2015-03-31 ​Το κολλαγόνο και πώς θα το …ανακτήσουμε

2015-07-22 Λεπτές γραμμές vs ρυτίδες

Είναι γεγονός ότι κάποιες γυναίκες μεγαλώνουν πιο όμορφα από κάποιες άλλες. Γιατί; Διότι από καθαρή...  

Η υψηλή περιεκτικότητά της σε δραστικά συστατικά είναι η προφανής απάντηση. Όμως τα πράγματα δεν...  

Εδώ και αρκετά χρόνια, η βιομηχανία καλλυντικών, θέλοντας να συμβαδίσει με το πανίσχυρο πλέον trend του...  

«Διεισδύει σε βάθος, δρα στην καρδιά των κυττάρων…». Όλες έχουμε κάποια στιγμή αναρωτηθεί τι ακριβώς...  

Το πέρασμα στην ωριμότητα που σηματοδοτεί η δεκαετία των 50 συνοδεύεται από μία σειρά έντονων αλλαγών...  

Γιατί μιλούν όλοι για το μικροβίωμα; Τι γυρεύουν τα προβιοτικά στα καλλυντικά μας; Και γιατί η βιολογική...  

Αν οι εντυπωσιακές «λέξεις-κλειδιά» στην ετικέτα μιας καλλυντικής κρέμας ήταν η μόνη σας πηγή ενημέρωσης...